Dịch coronavirus 2019 (COVID-19) do một loại coronavirus mới (SARS-CoV-2) gây ra đã trở thành một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng trên toàn cầu. Nhu cầu cấp bách về các thuốc chống SARS-CoV-2 hiệu quả đã thu hút nhiều sự chú ý từ cộng đồng khoa học để tìm kiếm các ứng cử viên kháng virus mới. Trong bài viết này, mục đích là tổng hợp lại hoạt động chống SARS-CoV-2 của chiết xuất A. paniculata và hoạt chất andrographolide trong đó.
1. TỔNG QUAN VỀ XUYÊN TÂM LIÊN
Tên, họ khoa học
Xuyên tâm liên (XTL) tên khoa học là Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees., họ Ô rô (Acanthaceae).
Bộ phận dùng
Toàn cây gồm: Lá, thân và rễ được dùng làm thuốc. Cây được thu hái quanh năm, mùa hè ta thường dùng thân lá, mùa đông dùng rễ đem cắt ngắn, phơi khô để làm thuốc.
Bào chế
Theo kinh nghiệm dân gian dược liệu XTL thường được dùng dưới dạng thuốc sắc. Trong những năm gần đây các nhà nghiên cứu đã sử dụng dược liệu XTL để bào chế ra các dạng thuốc khác nhau như viên nén, bột thuốc, cao thuốc…
Tính vị, quy kinh
Thành phần hóa học chính
Tác dụng sinh học và công dụng
Y học cổ truyền dùng Xuyên tâm liên để chữa nhiều chứng bệnh như chống viêm, hạ sốt, thải trừ chất độc, chữa các bệnh liên quan đến viêm đường hô hấp, tiêu chảy, kiết lỵ.
Y học hiện đại đã chứng minh được nhiều tác dụng: kháng khuẩn, ức chế sự sao chép của HIV; ức chế sự phát triển của khối u, ngăn chặn sự phát triển của một số loại tế bào ung thư; thay thế kháng sinh (streptomycin hoặc pyrazinamid) trong phác đồ điều trị lao.
2. NGHIÊN CỨU VỀ HOẠT TÍNH CHỐNG VIRUS CORONA CỦA XUYÊN TÂM LIÊN
A. paniculata đã được xếp vào loại cây cần thiết cho y học cổ truyền ở các nước châu Á trong nhiều thế kỷ. Chất chiết xuất từ A. paniculata từ lâu đã có mặt trên thị trường Thái Lan, mà người dân nói chung có thể dễ dàng tiếp cận và sử dụng để điều trị tiêu chảy, sốt, cảm lạnh thông thường và nhiễm virus. Andrographolide (lacton diterpene hai vòng) là thành phần chính của A. paniculata với đa chức năng bao gồm chống ung thư, chống oxy hóa, chống viêm, điều hòa miễn dịch, bảo vệ tim mạch và bảo vệ gan và kháng khuẩn.
Andrographolide cũng được biết đến với đặc tính kháng virus phổ rộng. Các nghiên cứu cho thấy andrographolide có hiệu quả chống lại bệnh cúm A; virus gây viêm gan B, C; virus HIV; virus Herpes simplex. Điểm đặc biệt, các nhà nghiên cứu gần đây đã cho thấy andrographolide có tác dụng ức chế mạnh đối với SARS-CoV-2. Phát hiện này mở ra khả năng phát triển loài A. paniculatat và andrographolide trong bối cảnh điều trị COVID-19.
Vào năm 2020, Enmozhi và cộng sự đã đánh giá andrographolide từ A. paniculatat như một chất ức chế tiềm năng đối với protease chính của SARS-COV-2 (Mpro) bằng các nghiên cứu silico có tác dụng kết nối phân tử, phân tích mục tiêu, dự đoán độc tính và dự đoán sự hấp thụ, phân phối, chuyển hóa, bài tiết (ADME). Hơn nữa, Cai và cộng sự cũng báo cáo rằng A. paniculata có thể giảm viêm ở bệnh nhân COVID-19 và cải thiện các triệu chứng như ho, sốt và phát ban ở phổi. Nó được khuyến cáo để điều trị bệnh nhân trong giai đoạn tiến triển của COVID-19 (trường hợp nguy kịch) trong hướng dẫn của National Health Council (NHC).
Các nhà nghiên cứu cũng tìm hiểu thêm độc tính của Xuyên tâm liên. Kết quả cho thấy, andrographolide là một hợp chất có thể hấp thụ qua đường tiêu hóa mà không có khả năng đi qua hàng rào máu não. Do đó, có thể không gây ra độc tính thần kinh đáng kể. Tuy nhiên, các tác dụng phụ khi sử dụng cần được nghiên cứu thêm và dựa trên nguy cơ/lợi ích để sử dụng XTL trong điều trị Covid.
Kết luận
Nghiên cứu đã chứng minh hoạt tính chống SARS-CoV-2 của A. paniculata và andrographolide. Cần phát triển andrographolide dưới dạng đơn trị liệu hoặc kết hợp với các loại thuốc hiệu quả khác chống lại nhiễm trùng SARS-CoV-2.
*Bài viết dựa trên các bài báo khoa học được công bố trên Pubmed.